آب مهمترین ماده خام در تولید دارو و محصولات آرایشی و بهداشتی است. در این صنایع از آب به شکل مایع برای تولید و بهبود کیفیت محصولات، آزمایش و آنالیز، شستوشوی ماشینآلات خط تولید و از بخار آن برای عملیات SIP و استرلیزاسیون دستگاهها و ظروف آزمایشگاهی استفاده میشود.
در یک فرآیند معمول مانند CIP ممکن است نیازی به خلوص بالای آب نباشد اما برای سایر کاربردها مانند انجام آزمایشهای تحلیلی در آزمایشگاهها، استفاده از آبی با بالاترین خلوص ممکن بسیار ضروری است. تأمین چنین آبی نیاز به استفاده از پیشرفتهترین و دقیقترین فناوریهای تصفیه آب دارد.
آب حاصل از منابعی نظیر چاه و رودخانه حاوی آلودگیهای متنوعی است و نمیتواند به همان شکل طبیعی خود مورد استفاده قرار بگیرد چون آلودگیها میتوانند بر نتایج آزمایشهای مختلف، کیفیت و حتی ایمنی محصولات نهایی اثرگذار باشند. این آلودگیها میتوانند ذرات آلی معلق در آبهای سطحی و یا مواد معدنی موجود در آبهای زیرزمینی باشند.
موفقیت در تولید محصولات دارویی و آرایشی و بهداشتی به کیفیت و ثبات مواد خام بستگی داشته و بنابراین کنترل کیفیت و فرآیند تصفیه آب در آن برای داشتن خلوص لازم، امری حیاتی است. این امر زمانی روی میدهد که هم تجهیزات مناسبی برای تصفیه آب موردنیاز صنایع دارویی و بهداشتی و آزمایشگاهها انتخاب شود و هم کیفیت منبع تأمینکننده آب بهخوبی روشن باشد.
سختی آب و آلایندههای آلی
کیفیت منابع تأمینکننده آب به ساختار بستر این منابع، شرایط اقلیمی محیط و زیرزمینی یا سطحی بودن آب بستگی دارد. منابع تأمینکننده آب میتوانند به آب حاوی مواد معدنی (سخت) با مواد آلی کمتر و آب غیر سخت با مواد آلی بیشتر تقسیم شوند.
چشمهها و رودخانهها عموماً آبی غیر سخت ولی حاوی مواد آلی زیاد دارند که کیفیت آن نیز میتواند تحت تأثیر نزولات آسمانی هم قرار بگیرد. آب این منابع معمولاً حاوی یونهای کلسیم و منیزیم زیادی نبوده و بنابراین موجب ایجاد رسوب چندانی در تجهیزات و سیستمهای صنایع دارویی و آرایشی نمیشود اما در بیشتر موارد، مواد آلی موجود در آن سبب ایجاد رنگ و بو در آب و درنهایت آلودگی آب میشوند. برای یک سیستم ساده تصفیه آب در صنایع دارویی و آرایشی، حذف موادی نظیر جلبکها و سیانوباکترها دشوار است.شرایط متفاوت کیفیت منابع تأمینکننده آب، طراحی سیستمهای تصفیه آب را دشوار میسازد. در این طراحیها باید بخشهای پیشتصفیه و تصفیه آب بهگونهای طراحی شوند که بتوانند بر آلودهترین آبها نیز اثرگذار باشند.در آبهای زیرزمینی حاوی مواد معدنی که میتوانند از چشمهها و یا چاهها حاصل شوند، کیفیت آب معمولاً پایداری بیشتری دارد؛ اما طراحی تجهیزات تصفیه آب برای حذف مواد معدنی موجود در آنها نظیر نمکها، چالشبرانگیز است.بارانهای اسیدی میتوانند به سطح زمین نفوذ کرده و وارد آبهای زیرزمینی شوند. هرچند که این فرآیند میتواند مواد آلی و معلق موجود در آب را تا حدود زیادی از بین ببرد، اما باعث انحلال مقادیر زیادی از کلسیم و منیزیم خواهد شد که سختی آب را بالا میبرد. هرچه عمق چاه بیشتر باشد میتوان از عدم تأثیرپذیری آب از بارشهای فصلی، دما و فعالیتهای بیولوژیکی مطمئنتر بود و بنابراین طراحی تجهیزات و سیستمهای تصفیه آب، سادهتر خواهد بود.
کنترل کیفی در تولید محصولات دارویی و آرایشی
رعایت استانداردهای لازم برای تولید محصولات بهداشتی و دارویی، ضامن کیفیت نهایی محصولات خواهد بود. یکی از استانداردهای بینالمللی برای تصفیه آب در این زمینه توسط سازمان غذا و داروی ایالاتمتحده ارائه شده است. ویژگیهای این استاندارد به شرح زیر است:
تعیین منبع آب مورداستفاده در صنایع تولید مواد دارویی و آرایشی (مشخص نمودن استفاده مستقیم از آب شهری یا تصفیه آب با روشهایی نظیر یونزدایی و تولید آب فوق خالص، تقطیر و یا اسمز معکوس)
ارائه روشهایی برای تصفیه آب مورداستفاده در صنایع داروسازی و آرایشی، بهداشتی
تعیین مقادیری کمی برای حداقل کیفیت آب مورداستفاده
اطمینان از عدم تأثیرپذیری آب از موادی که در تصفیه آب مورد استفاده قرار میگیرد